Diễn biến Quỳnh Lưu khởi nghĩa

Năm 1955, Cơ quan Tình báo tối mật của Quốc gia Việt Nam (thuộc Pháp) có nhiệm vụ chỉ huy và điều khiển những "Điệp vụ miền Bắc" với nhiệm vụ phá rối chính trị, tổ chức và phát động những phong trào chống đối chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đạo diễn chính vụ việc người dân Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An nổi dậy chống chính quyền vào năm 1956 là một thí dụ điển hình công tác và nhiệm vụ của cơ quan này. Tài liệu của Việt Nam Cộng hòa (hậu thân của Quốc gia Việt Nam) sau này đã tiết lộ[10]:

'"Vào năm 1955, tại làng Phú Cam, trong khu vườn rộng nhà ông Nguyễn Văn Đông - tỉnh trưởng tỉnh Quảng Trị, ông Nguyễn văn Đông đã cất một ngôi nhà tranh cho một người bạn thân trú ngụ... Nhỏ người dáng dấp thư sinh, nói giọng khó nghe, xuất phát từ Nghệ An, Hà Tĩnh... chính là ông Phan Quan Đông, người chỉ huy một cơ quan Tình báo tối mật của Quốc gia, với những điệp vụ phía Bắc vĩ tuyến 17...

Được sự hỗ trợ về tài chính và liên lạc của các thế lực tình báo bên ngoài, tháng 10 năm 1956, những cha xứ tại các tỉnh Bắc Trung bộ đã huy động hàng chục nghìn giáo dân Thiên Chúa giáo từ Quảng Bình, Hà Tĩnh, Thanh Hóa kéo vào tụ tập ở nhà thờ Quỳnh Yên, gây ảnh hưởng đến trật tự trị an và sản xuất. Nghiêm trọng hơn, đoàn người này đã tấn công quân đội, bắt giữ tổ công tác của trung đoàn 269 Quân khu 4, giam họ trong nhà thờ Quỳnh Yên. Chính quyền đã cố gắng đàm phán, vận động nhưng đoàn người vẫn không chịu trả tự do cho tổ công tác[11].

Trước tình hình nghiêm trọng, Bộ Tổng tư lệnh ra lệnh cho sư đoàn 324 đang ở Thanh Hóa hành quân cấp tốc vào Quỳnh Lưu cùng với lực lượng địa phương của Quân khu 4 giải quyết vụ việc.

Sau một tuần vận động, được tin báo là đoàn biểu tình dự định thủ tiêu đội công tác, Bộ Tổng tham mưu ra lệnh phải tập kích giải thoát tổ công tác. Trong đêm đó, trung đoàn 93 bố trí 3 tiểu đoàn thành 3 mũi tấn công. 3 giờ sáng, pháo hiệu tấn công phát lên, các tổ súng máy cả 3 hướng quanh nhà thờ Quỳnh Yên đồng loạt bắn chỉ thiên để uy hiếp, đồng thời lực lượng xung kích nhanh chóng đột nhập thẳng vào nơi giam giữ, giải thoát được tổ công tác. Trung đoàn 93 bắt giữ một số kẻ cầm đầu đoàn biểu tình. Số giáo dân thì được vận động quay trở về quê.[11]